SINAV SÜRECİNDE ANNE BABA TUTUMU

Anne ve babalar çocukları için birçok hayal kurmakta ve hayatları için planlar yapmaktadır. Bu planlar eğitim hayatından seçeceği mesleğe, günlük aktivitelerinden arkadaş seçimlerine kadar uzanabilir. Ebeveynler genellikle kendilerinde eksik olan, hayatlarında olmayan durumları çocukları için daha çok isteme eğiliminde olurlar, bundan dolayı da özellikle sınav dönemlerinde çocuklarlar kadar kaygılı oldukları gözlemlenebilir. Bu kaygılı olma durumu ne kadar ön planda olursa, ebeveyn ve çocuk ilişkisi o kadar olumsuz etkilenebilir. Çocukları iyi tanımak ve onların ihtiyaçlarına yönelik bir yol izlemek her iki taraf için de sağlıklı olacaktır. 

Ebeveyn tutumlarının sınav sürecine etkisini inceleyecek olursak; 

Otoriter ebeveynlerde; bütün kontrol ailededir. Çocuğun davranışları katı standartlarla ölçülür ve bu durum da çocuğun özgüveninde büyük hasarlara yol açar. Ebeveynin gözü sürekli çocuğun üzerindedir ve çocuğun hata yapma lüksü yoktur. Sınav döneminde de aynı tutum sergilendiği zaman çocukta sınav kaygısının oluşması kaçınılmaz olacaktır. Ailenin yüksek başarı beklentisi çocuk üzerinde kaygının daha da artmasına neden olacak ve ‘ya başaramazsam’ düşüncesi gelişecektir. 

Mükemmeliyetçi ailelerde ise ‘her şeyin en iyisi olma’ düşüncesi hâkimdir ve çocuğun kapasitesinin çok üzerinde bir başarı beklentisi vardır. Çocuk bütün çabasına rağmen ailenin standartlarına ulaşamayınca özgüvensizlik ve başarısızlık duyguları ön plana çıkmaktadır. Ailenin belirlediği kalıplarda yaşamaya çalışan çocuk bir süre sonra karşıt davranışlar geliştirmeye başlayabilirler. Bu durum özellikle sınav döneminde ders çalışmama, verilen yönergelerin dinlenmemesi, oluşturulan programlara uyulmama şeklinde ortaya çıkabilir. 

Aşırı koruyucu ailelerde; çocuk sürekli kontrol altında tutulmaya çalışılır. Çocuğun yerine her şeyi ailenin yapması gibi davranışlar gözlemlenebilir. Bu şekilde yetişen çocuklarda başkalarına bağımlı yaşama ya da kendi kararlarını kendileri verememe eğilimi görülebilir. Eğitim hayatında da ebeveynden bağımsız hareket edemeyen çocuk, ebeveynin çizdiği akademik kariyere uymaya çalışır. 

İlgisiz/ kayıtsız ebeveyn yapılarında; Çocuk anne babayı rahatsız etmediği müddetçe, çocukla ilgili problem yoktur, eğer çocuk anne babayı rahatsız ederse o zaman çocukla ilgilenmeye başlanır. Bu yapıda büyüyen çocuk sınav döneminde dikkat çekmek amacıyla bilerek başarısız olma gibi davranışlar sergileyebilir. 

Demokratik ebeveynlerde ise; çocukların ilgi alanları, seçimleri ve düşünceleri önemlidir. Çocuk özgüvenli, yaratıcı, bağımsızdır.  Çocuk hem akademik hayatında başarılı olacak hem de sınav sürecinde uyumlu davranışlar sergileyecektir. Bu süreçte aile ve çocuk işbirliği içinde olacaktır. 

Sınav döneminde ailenin genel tutumu nasıl olmalıdır?

Sınav döneminde çocuklar bazen dağılabilir ve dikkatini toplamakta zorlanabilir, sorumluluklarını aksatabilmektedir, aile böyle bir durumla karşılaştığı zaman motive edici pozisyonda olmalıdır. Bu süreçte çocuğa güvenmeli ve kendi sorumluklarını oluşturmada destek verilmelidir. 

Diğer akranlarıyla kıyaslama yapmak çocuğun özgüvenini olumsuz etkiler, başarısının düşmesine neden olabilir ve umutsuzluğa itebilir. Kıyaslama, kendi başarı çizgisine göre yapılmalı ve ona göre bir program oluşturma konusunda çocuk yönlendirilmelidir. 

Aile her durum ve koşulda çocuğun yanında olduğunu çocuğa hissettirmelidir ve koşulsuz sevgi ön planda olmalıdır. 

Akademik beklentiler ortak olarak belirlenmelidir. Çocuğun kapasitesine uygun hedefler ve beklentiler başarıda sağlıklı sonuçlar almaya yardımcı olacaktır. 

Sınav sonuçlarının mutlak gerçek olduğu hatasına düşülmemeli, çocuklara ve sınav sürecine hata payı bırakılmalıdır. 

Sınav sonuçları çocuğun içinde bulundu tüm süreçlere göre değerlendirilmelidir. 

Kaygı ve stresi azaltacak aile içi çalışmalar, etkinlikler geliştirilebilir.

Aile ve çocuk olarak baş edilemeyen bir sorun ile karşılaşıldığında mutlaka bir uzmandan destek alınmalıdır. 

Konya Aile Danışmanı ve Psikologu 

P. Beyza ÖZPINAR