Çocuk ve Oyuncak

Çocuk, oyun yoluyla yaratıcı düşünmeyi, sorumluluk almayı, paylaşmayı, hayal gücünü ve becerilerini geliştirmeyi öğrenerek toplumsal hayat için gerekli özellikleri içselleştirmektedir. Oyun oynamak çocuğun bedensel, sosyal, zihinsel ve dilsel gelişimi başta olmak üzere birçok farklı açıdan gelişmesini sağlamaktadır. Bu süreçte oyuncaklar ise önemli birer araç olarak karşımıza çıkmakta ve yaşanan hızlı değişimlerin etkisiyle, geleneksel çocuk oyun ve oyuncaklarından popüler kültürün ürettiği oyun ve oyuncaklara doğru hızlı bir geçiş yaşanmaktadır. Toplumsal bir inşa olarak çocukluk, oyun ve oyuncak kültürünün yaşadığı dönüşümler ve gelişen teknoloji bağlamında ortaya çıkan yeni oyun ve oyuncak türlerini irdelemektir. 

Oyuncaklar, çocuğun seçme, değerlendirme duygusunu ve yaratıcılığını geliştirirken aynı zamanda da kendi kendine karar verebilme ve belirli alanlarda beceriler kazanmasına da olanaklar hazırlamaktadır. Bu durumda bizler oyuncakları, “gelişim basamakları boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemeleridir” şeklinde tanımlayabiliriz. 

Çocuklar için büyük öneme sahip olan çeşitli boyutlar ve renklerdeki oyun malzemeleri aynı zamanda, çocukların oynarken hem eğlenmesine hem de renk, boyut, biçim, şekil gibi kavramları öğrenmelerine yardımcı olur. Çocuk arkadaşlarıyla birlikte oynarken paylaşmayı, beklemeyi, işbirliği yapmayı da öğrenebilir. Buna ilaveten çocuklar ellerine geçen oyuncakları bozarak, kırarak, parçaları ayırıp birleştirerek hem meraklarını giderir tatmin olurlar hem de objelerin özelliklerini inceler ve keşfederler. 

Oyuncaklar çocukların gelişiminde hem olumlu hem de olumsuz bir etkiye sahip olabilmektedirler. Olumlu yönleri çocukların oyuncakla oynamalarında gelişimlerine katkı sağlamalarını, oyuncaklarını paylaşma noktasında sorumluluk sahibi olabilmelerini sağlarken olumsuz yönden de savaş oyuncaklarının çocukların davranışlarında etkili olmaları, bu davranışları benimsemeleri noktasında olumsuz olabilmektedir. Oyuncaklar aynı zamanda toplumsal cinsiyet ve kimlik konusunda da kendini göstermektedir. Kimlik, bizim kim olduğumuzla ilgili bir konudur. Kimlikler tasarım katına aittir, yani tasavvurlarımızda kurulurlar. Diğer bir deyişle, kimlikler, zihinsel oluşumlardır. Şüphesiz bu tasavvurlar maddi ilişkiler içinde üretilir ve sonrasında tasavvurlarımızda kurgulanır.

Oyuncak, çocuk oyalansın diye çocukların ellerine verilen öylesine bir şey değildir. Bu bağlamda, mevcut kurgusu itibariyle en basit bir oyuncağın bile çocuğun hayal gücünü geliştirmedeki etkisi çok büyüktür. Oyuncağı seçerken çocuğun yaşına, gelişim seviyesine, ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olup olmadığına dikkat edilmelidir. Çünkü belli bir yaş grubu için oldukça ilgi çekici ve çok anlamlı olabilen bir oyuncak, başka bir yaş grubundaki çocuk için anlamsız olabilmektedir.

Konya 

Psikolog ve Oyun Terapisti 

Abdullah Duysak